A opinião de ...

La pruma braba

“La sola, absolutamente la sola memória de todo l oucidente durante seclos fúrun las Eitimologies de santo Isidoro.”
Mariano Arnal, Isidoro de Sevilla. Etimologías
 
Muitos son ls eisemplos de falsas eitimologies, d’eitimologies populares, ou simpresmente d’anganhos. Assi i todo, podemos dezir que todas eilhas ténen por prancípio l miedo de ls homes an deixar las cousas sin ningua splicaçon ou sien ningun sentido. 
I nun se pense que ls anganhos eitimológicos son cousa de giente sien sabedorie ou sien cultura. Nó. La mudança ye ua corriente q’alimenta parte de la bida de las lhénguas i, neste sentido, hai muito tiempo que ls eitimologistas buscórun las raízes i las splicaçones possibles para saber de donde bénen todas las palabras.
Talbeç l mais conhecido de todos, que marcou l saber oucidental durante seclos, seia Isidoro de Sevilla (560-636). Las sues Eitimologies - binte lhibros q’abárcan todo l saber de l sou tiempo - son la tulha mais cumpleta desse saber. Ls sous lhibros fúrun tan apreciados durante l’Eidade Média que tubírun quaije tantas eidiçones cumo la própia Biblia. Ua de las eitimologies mais curjidosas ye la de la palabra “bino”. Diç l bispo de Sevilha: “L bino (<vinum) cháma-se assi porque, al ser buído, chega nistante a las benas (<venas) de sangre.”
Ye berdade que “bino” i “benas” ténen ouriges lhatinas, mas dambas a dues mui diferentes ua de la outra. I indas que santo Isidoro tenga alheceçado muitas de las sues splicaçones eitimológicas an outores antigos cumo Columela i Plínio, la berdade ye que ls purmeiros eitimologistas tenien muito menos meios que nós para saber donde bénen las palabras. Nun admira assi que chegássen a conclusones zacertadas i, muitas bezes, próssimas de la fantazie.
Las palabras aparécen-mos, alguas bezes, tan ambaranhadas i armanadas uas cun outras, cun “eitimologies” tan claras tan claras, que nien mos damos de cunta que la berdade puode ser outra. Cada falante, mesmo sien se dar de cunta, ye un eitimologista. Quier i precisa siempre d’ancuntrar un camino, ua splicaçon, que nun deixe ningua palabra sien sentido. Ou seia, sien ua ourige que diga donde ben i quei quier dezir.
Se parguntarmos a un falante mirandés quei quier dezir la palabra “migalheiro”, por cierto mos dirá que ye l cacharrico ou cousa aparecida adonde ls ninos guárdan l denheiro. I se le parguntramos tamien de donde ben la palabra, stou cierto que la maiorie dirá que ten a ber cun “migalhas”, indas q’an mirandés se diga mais forfalhas, mas que neste causo pouco amportará. Ora “migalheiro”, eitimologicamente, nada ten a ber cun “migalha” mas si cun “mealha”, que ye ua antiga moneda de cobre. Mas habéndo-se çquecido esta palabra, ye normal que ls falantes, querendo dar sentido a la nuoba forma, la téngan armanado cun las “migalhas” de pan. An fin de cuntas ye cun eilhas que se fáien las fogaças, assi cumo ye cun pequeinhas monedas que se bai daprendendo a dar balor al denheiro, a apedurá-lo i a tené-lo!
I, para seguir  cun esta eideia de l denheiro, todos sabemos quanto bale ou quei podemos mercar cun la nota ou la moneda que ye nuossa. Mas, se recebimos ua strangeira, debrebe mos apressamos a querer saber l sou balor, a saber quanto bale ne l “nuosso denheiro”. Por isso, quando ua palabra nuoba, doutra lhéngua, chega até la nuossa, nistante l’acumparamos cun las de la nuossa lhéngua, adabinándo-le l sentido, ou dándo-le outro se preciso fur!
Fui l que passou cun Cristóban Colombo de quien, por estes dies, die 12 d’outubre, subretodo ne l mundo que fala spanholo, se lhembra la sue chegada a las Américas. Quando alhá chegou, oubiu aqueilha giente dezir que se chamaba “cariba” ou “caniba”. Ora, cumo la sue eideia era chegar a la Índia pul outro lhado, nistante pensou que staba delantre de l Grande “Cã” ou “Khan”, amperador de la Mongólia. Cumo, inda por riba, se dezie q’alguns destes pobos éran antropófagos (de l grego “ánthropos”, home, i “fago”, comer), i houbisse quien armanasse l sou chamadeiro cun la palabra “can” (perro), nada mais fácel que chamar-les “canibales”, cun l sentido de “comidores d’homes”, çquecendo l’eitimologie, mas dando sentido a la palabra” caniba”, que Colombo nun conhecie, mas que l ajudou a pensar q’habie chegado a la Índia. I canibales quedórun. Até hoije.

 

Edição
3701

Assinaturas MDB