A opinião de ...

La pruma braba

Las lhénguas ténen “stórias” para mos cuntar; l nuosso papel ye l d’oubir i d’adabinar estas stórias… se studais las lhénguas próssimas antr’eilhas, eilhas cuntaran stórias próssimas.
Larry M. Hyman, Linguistic fieldwork.
 
Por estas alturas de l anho ye tiempo de ls rigueiros de la Tierra de Miranda se bestíren de roupas nuobas. Las semientes ínchen-se de ganas i de proua i ye bé-las salir, bestidas de berde i muitas bezes anfeitadas de frolicas, cada qual la mais guapa, a zafiar ls uolhos i quantas bezes tamien outros sentidos. Las yerbicas, cansadas de l friu i acalcidas pul milagre de la Primabera, sálen a ber l mundo, ancantadas pula marabilha que ye ber la Tierra fuora de ls sous capulhos amberniços. De las muitas i muitas que se puoden ber puls rigueiricos, uas mais conhecidas i outras sien chamadeiro, falemos hoije de dues: las merujas i las oucas.
Para quien tenga mais curjidade científica nessas cousas de la botánica, siempre podemos dezir que las purmeiras ténen l nome de “montia fontana” i las segundas, que dan ua frolica branca, perténcen al género “ranunculus” i al subgénero “batrachium”, penicillatus”, “peltatus” ou “ololeucus”. Mas aquilho que mais eiqui mos amporta son ls chamadeiros comuns, an mirandés, i saber se cun eilhes podemos dapreender algua cousa mais.
Las merujas son uas yerbicas que médran an fuontes, na rigueiricos pequeinhos i pouco fondos, i tamien an tierras que nesta altura de l anho quédan alhagadas. Ténen uas fuolhicas pequeinhas, peladas, arredundadas na punta i, cumo se sabe, son mui apreciadas para salada. Indas que seian quaije çconhecidas no restro de Pertual, eilhas ténen tamien nomes pertueses cumo “merujes”, “merugem”, “meruge” i, por cierto, outros habrá. Seia cumo fur, son formas cumparables a la mirandesa que, segundo José Pedro Machado – Grande dicionário da língua portuguesa – bénen de la forma lhatina “mollugine” (<mollugo, inis). Tamien an spanholo podemos ancuntrar formas próssimas cumo “morujo”, “maruja”, “marujina” …
Mas la berdade ye qu’an mirandés tenemos outra palabra, que mos ye dada pul sendinés, i esta nun s’ancontra nien an pertués nien an spanholo. Trata-se de la palabra “regagho”, pronunciada cun aquel son fricatibo belar xordo qu’ancutramos no spanholo noutras palabras cumo “jamón”, “gente”, etc. Ora “regagho”, que s’ancuntra cun l mesmo sentido an alguas tierras eiqui bezinas de Spanha, na forma “regajo”, mais nun ye qu’ua palabra cun ourige na forma “regar”, mas que mos lhieba pa las raízes donde bénen muitas de las palabras presentes no léxico sendinés. I eilhas, cumo se sabe, sténden-se por tierras spanholas, cunserbando las marcas dialectales de ls lhugares donde salírun. L camino que mos  cumbídan a andar ye l de çcubrir donde bénen, que marcas i sinales cunserbórun, por que assi podemos i çcubrir i cumprender las que las frunteiras nun puoden apagar.
L’outra yerbica que neste tiempo ampeça a salir nos rigueiros ye la ouca. Crece an augas remansadas ou que nun cuorran mui debrebe, anchindo, deiqui por uns tiempos, cun sues frolicas brancas, ls rigueiricos ou lhagonas adonde la deixen botar flor. Esta nun se come an salada mas sirbe de comido pa las bacas i outros animales que seian capazes d’antrar nas augas adonde eilha medra.
La palabra tamien nun s’ancontra an pertués nien an spanholo, mas ancuntramos-la, cun la forma “oca” i “aoca”, por Tierras de Sayago, d’Astorga i de Lhion, na bezina Spanha. I assi, de yerbica an yerbica, de palabra an palabra, bamos refazendo l urdidura d’ua manta que ye mais lharga que la cama streita adonde muitas bezes mos acomodamos.

Edição
3563

Assinaturas MDB