La pruma braba
“Fala ua lhéngua nuoba para que lmundo seia un nuobo mundo.”
Jalal ad-Din Muhammad Rumi, poeta persa
Nun tengo la certeza se la notícia ye berdadeira ou nó. Nestas cousas de l’anternet ye preciso tener muito cuidado, saber quien son las fuontes i ir a saber de todas las anformaçones que mos puodan dar la mano para çcubrir quien stá por trás desta ou daqueilha anformaçon. Assi i todo eiqui queda aquilho que li.
Diç la notícia que quien fala mais q’ua lhéngua adrega menos a padecer d’Alzheimer. Dízen ls ambestigadores de l sprital San Raffaelle, de Milan, n’Eitália, q’esta anfermidade i outras moléstias aparécen mais tarde i cun sinales i antensidade mais pequeinhos nas pessonas bilhengues ou plurilhengues. Para fazer la sue ambestigaçon usórun ua amostra de 85 pessonas, de las quales solo alguas falában eitaliano i las outras al menos outra lhéngua. Apuis de les medir l metabolismo cerebral i la conetibidade funcional, çcubrírun que las pessonas que fálan al menos dues lhénguas ténen mais reserba cerebral, l que ls ajuda a detener l abanço de l Alzheimer. Por outro lhado, nestas pessonas, la moléstica aparece, an média, cinco anhos mais tarde do que naqueilhas que solo fálan ua lhéngua. L’ambestigadora prancipal, Daniela Perani, diç que quanto mais s’úsan las dues lhénguas, mais grande ye l nible de ls eifeitos ne l celebro i melhor ye l rendimiento. Diç tamien que l mais amportante nun ye solo conhecer dues lhénguas, mas usá-las cuntinamente d’ua maneira atiba, i durante toda la bida.
Ls mesmos ambestigadores cunsidéran que bilhengues nun son solo las pessonas que fálan las “lhénguas nacionales”, mas tamien aqueilhas que l fázen cun lhénguas “regionales”, i tamien ls “dialectos”, ou seia, las maneiras de falar ua lhéngua, cumo ye, no causo mirandés, l sendinés.
Ou seia, esta ambestigaçon assegura que promober l multilhenguísmo ten bantaiges pa la saúde. I dízen mais. Atrasar l aparecimiento deste mal ye ua prioridade de las sociedades modernas i estas probas neurobiológias, in vivo, dében lhebar a q’haba programas i anterbençones sociales para ua eiducaçon bilhengue ou multilhengue i que se mantenga la segunda lhéngua antre las pessonas cun mais eidade.
Antre ls lhenguístas, la çcusson subre l bilhenguísmo i l plurilhenguísmo ye mui antiga. Uns dízen que quien daprendiu i fala dues lhénguas ye (ou queda) mais spierto i spabilado, outros dízen que nó; hai quien diga que las pessonas nunca puoden ser berdadeiramente bilhengues, porques solo puoden falar bien ua lhéngua… Talbeç las eideias de l lhenguísta americano Benjamin Lee Whorf, que dezie que la lhéngua lhimita la maneira cumo pensamos i determina aquilho subre que podemos pensar, téngan assustado muita giente. mas nun assutórun a Flora Lewis que, desse mesmo lhado de l Atlántico, diç que daprender outra lhéngua nun ye solo daprender outras palabras pa las mesmas cousas, tamien ye daprender outras maneiras de pensar subre essas cousas.
I assi ye. Daprender outras lhénguas ye ua puorta pa la sabedorie, dezie Roger Bacon, l filózoso anglés. I essa puorta bai a dar al outro, ua beç que la lhéngua nun ye un don genético, ye un don social i, neste sentido, falar la lhéngua de l outro ye antrar na “casa” de quien fala essa lhéngua. Podemos até pensar q’ua lhéngua ye melhor ou mais guapa q’outra. Mas la berdadeira fermusora stá na dibersidade. Ye eilha q’abre las puortas. Mas se fur capaç de las cerrar a las maleitas, inda melhor!
