A opinião de ...

La pruma braba

 
“¡Qué pequeñas son mis manos en relación con todo lo que la vida ha querido darme!”
 
Ramón J. Sender
 
Ditos dezideiros”, de António Maria Mourinho, ye ua de las obras mais amportantes de la lhiteratura i de la cultura mirandesas. L outor, ajuntou, durante toda sue vida, miles de refranes i de ditos que tenie la firme antençon de publicar. Ma cumo l grande mal que lhieba las pessonas de ciência ye la falta de tiempo, tamien Mourinho mos deixou sien que l lhibro bisse la lhuç de l die. An 2007, tube you la honra de l publicar. I neste anho an que lhembramos l centenairo deste rostro de la lhéngua i de la cultura mirandesas, eiqui quédan alguas palabras sacadas a partir de l que nessa altura screbi pa l’antrada dessa obra.
Ls “Ditos…” nun son solo adaiges. Eiqui s’ancóntran tamien traba-lhénguas, adabinas, rezas, spressones cumparatibas, assi cumo alguas cuntas i lhonas q’inda hoije se puoden oubir na Tierra de Miranda. Cada un deilhes, a la sue maneira, sconde i deixa ber un cachico de la maneira de ser i de sentir de ls mirandeses, ou seia de la sue eidentidade. I de quei ye eilha feita? Antes de mais ye l resultado de la memória comun, de la stória i de la buntade de se dezir.
Mourinho chamaba a estes “ditos” la segunda Bíblia de ls mirandeses. I assi deberan ser bistos, ua beç que nun hai ningun pobo nien ningua cebelizaçon que nun se stribe an testos fundamentales i fundacionales. La giente de la Tierra de Miranda ten un de ls sous alheçaces eidentitairos mais firmes i mais prefondos nesta sabedorie milenar, stribada na boç i na palabra, trasmitida ouralmente, rodada i spormentada no sabor de ls anhos i cun la garantie de las giraçones. Son estes ls sous testos fundacionales que merécen ser bistos i respeitados cumo tal.
La sou balor balor stá, an purmeiro lhugar, na lhéngua mirandesa. Ye eilha la trabe mestra donde se stríban estes adaiges. Fui eilha q’ansinou ls mirandeses a falar. Cun eilha conhecírun l mundo. Cun eilha daprendírun a bibir, comunicando. Cun eilha batizórun las árboles, ls fruitos, las peinhas, ls rigueiros, las tierras de las preinadas i de las arribas. Assi conhecida i nomeada, atrabeç desse acto criador, ganhou alma i bida, adonde l home bibe paredes-meias cun ls mistérios, ls miedos, las crenças ou ls ancantos que son, eilhes mesmos, l sagrado.
An segundo lhugar stá la cultura oural. Sien lhibros adonde registrar l saber, estes ditos dezideiros son la forma, rodada puls seclos, adonde se fui arrumando la sabedorie i l’anteligença popular, cun la prefundidade que solo las cousas simples puoden tener. Muitas bezes las sues raízes ban a buer a la cultura árabe, andiana ou crestiana. Mas, porque medrórun nesta tierra, son sous fruitos, son mirandeses dezde la pele até la carunha, pois ye neilha que crecírun i amadurórun.
An terceiro lhugar stá la sue outeridade. Ye assi porque assi fui dito,i nó porque stá scrito. Son “berdades berdadeiras” que merécen l respeito doutros menumientos i doutras obras d’arte. Neilhes podemos ancuntrar l registro de l calendairo rústico i agrícola: Chegadas las andolinas Berano an riba; An Márcio eiguala l die cun la nuite i l pan cun l chougarço; An Márcio l sol rega i l’auga queima; An Márcio marciadas, aire, friu i giladas. Las críticas mais ásparas, al poder, a l’outeridade, als mintirosos, a ciertos grupos sociales, als ladrones: De comercear a roubar pouco bai; D’altar a altar i de cruç a cruç bai-se l beato falso a Barzabú; Cun mouros tratai i bereis cumo bos bai; De mouro nunca bun cristiano; An Miranda nun se sabe quien manda. La senténcia ou la filozofie: Home çfamado pior qu’anforcado; Cada home ye un abismo; Toda la mudança zassossega l’alma; Dando i dando la boteira bai furando. Toda ua ética social, cun aquilho q’hai que daprender i saber para bibir: Cun manha s’ássan las castanha; Denheiro ten i a todos parecerás bien; De l cochino  até l rabo ye buono; Denheiro, adonde bás? Adonde hai más.

Edição
3650

Assinaturas MDB