A opinião de ...

La pruma braba

“Estas simulaçones nun stában al alcance de todos porque la maiorie era denunciada pul sou sumblante aldeon ne l bestir i ne l falar.”
 
Abílio Pires, O silêncio das pedras
 
Na última “Pruma…” que screbi daba cunta de la çcusson subre la lhéngua mirandesa girada por alturas de las comeraçones de ls 450 anhos de la cidade de Miranda, an 1945.
L mirandés era defendido por uns - subretodo por un, António Maria Mourinho - , i çpreziado por outros que dezien que se trataba d’ua fala atrasada, fala de pastores i de buieiros, de giente simples i houmilde, adonde inda nun habie chegado la fuorça cebelizadora de la Naçon. Trascribo ua de las oupeniones (assinada cun l pseudónimo “Um da terra”), i publicada no Mensageiro de Bragança de l die 1 de Márcio de 1945.
“Que sendo esta fala muito antiquada, os que a falam estão atrasados sete séculos da civilização actual, que são portanto selvagens medievais estes pobres faladores deste falar tão antigo.”
A este testo responde Mourinho defendendo, cun fuorça i coraige, l mirandés cumo ua eijisténcia i nó como ua costruçon mítica. Acrecenta que nien la Tierra de Miranda era assi tan atrasada cumo l outro querie fazer crer – habie outros cunceilhos mais atrasados – nien la cebelizaçon i l’americanizaçon éran, neçariamente, un camino de zambulbimiento. Tamien eiqui las sues oupeniones s’ancóntran chenas d’atualidade!
Subre la lhéngua, acrecenta que ls mirandeses fálan mirandés antre eilhes i pertués cun ls pertueses, gustando eigualmente de la lhéngua pertuesa. Ancerra dezindo que l mirandés nun ye ua mistura de lhénguas, nien un dialeto atrasado, mas ua lhéngua porfeita.
“Este falar não é português, nem espanhol, nem amálgama de um e outro (era o que Um doutra Terra queria dizer?) mas um idioma regular, individual, filho directo do latim, com semelhanças e anomalias dos dois irmãos fronteiros e formas comuns do português e do espanhol (como o espanhol as tem do português e vice-versa), e características individuais e peculiares que o fazem ser independente e intermédio de ambos.”
L’eideia de que la fala mirandesa nun ten las palabras sufercientes para dezir aquilho que pensamos, ou para tratar ciertos assuntos, ye un bielho mito i un bielho miedo. L próprio Mourinho l diç mais q’ua beç, indas q’el próprio tenga screbido alguns testos, subretodo poemas, adonde denega isso mesmo, ou seia, dalhá podemos sacar eideias i filozofies que solo l mirandés podie dezir daqueilha maneira.
I s’hoije an die esse tema bai pardendo algun campo, nun podemos çquecer que ye siempre ua spada pronta a caer subre las lhénguas. I nun ye solo subre l mirandés. D’algua maneira el anda armanado cun l’antiga eideia de que las lhénguas nun son todas eiguales, q’uas son melhores q’outras, i q’uas sírben melhor para tratar ciertos assuntos. Fui esse l camino que lhebou al buraco dialetal adonde l mirandés se scundiu durante muito tiempo. Mas nun pensemos nós q’ua beç alcançado l nome de lhéngua, stamos para siempre al abrigo de ser ampurrados para essa fóia donde ye mui defícil de salir mas mui fácel d’antrar. Ls caminos q’alhá lhieban son muitos i mui lhadeirosos.
An die de comemoraçones – Miranda fai quenhientos i biente i dous anhos de cidade die 10 de julho – era buono que pensássemos un cachico mais subre la lhéngua mirandesa.
Alguas pessonas dízen que la muorte de las lhénguas, tal cumo de las speces, fai parte de la bida. Mas las lhénguas traspórtan cultura únicas. I se a las bezes gastamos tanto denheiro para cunserbar speces i la biodibersidade, porquei nun l’habemos de gastar cun aquilho que mos fai houmanos i únicos?
Al eigual que ls ecossistemas mos oufrécen muitas bantaiges, uas conhecidas i outras nó, las lhénguas tamien stan chenas dessas possibilidades. Tráien cun eilhas relheiros de conhecimientos an todos ls campos de las ciéncias que s’abornálan nas sues palabras. Ningua cultura i ningua lhéngua ten l monopólio de l génio houmano i nunca sabemos de qual deilhas puode salir la próssima çcubierta, la próssima eideia mais relhuziente.
Mas sien falantes ou sien giente anteressada, este trabalho ye l mesmo que preserbar las lhénguas cumo pieças de museu. I stou an crer que naide quier un museu adonde cheire a mofo!

Edição
3636

Assinaturas MDB