A opinião de ...

La pruma braba

“Mater tua mala burra est”.
 
Adaige lhatino
 
Antre las muitas curjidades que l‘eitimolgie de las palabras stá çpuosta a ansinar-mos, traio hoije la stória de la palabra “burro”.
Quien studou lhatin há-de-se lhembrar, stou cierto disso, d’ua de las muitas frazes, q’an modos de brincadeira, deziemos uns als outros, subretodo a aqueilhes q’ampeçában a studar lhatin ou a quien se disse a la preguícia i, an beç d’ir a ber a un bun dicionairo, se deixase lhebar por aquilho que, parecendo, nien siempre ye. La fraze ye l adaige lhatino: “Mater tua mala burra est”.
Aquilho que s’asperaba era que traduzíssen i antendíssen que “tue mai ye ua burra mala”. Mas, cumo beremos, nun ye nada disso.
Las dues purmeiras palabras nun pónen grandes dúbedas. Facelmente i certeiramente s’anténden: “Tue mai”.
Mas las outras trés son un cachico mais defíciles d’antender. Subre “mala”, de l substantibo neutro “malum, i” yá por eiqui deixei muitas splicaçones quando falei de l’eitimologie de “meligrana” i tamien de “marmelo”. Por isso, restra solo dezir que quier “maçana”, indas que puoda tamien querer dezir qualquier outro fruito que tenga carunha ou pequeinhas graninas. “Est”, i eiqui staba la purmeira rateira para quien ampeçaba a çcubrir la lhéngua de Virgílio, nun ye l berbo “sum” (ser), mas la terceira pessona de l presente de l’andicatibo de l berbo “edo”, que tamien se puode dezir “edit”, i quier dezir “comer” ou “rober”, an sentido figurado.
I agora que l sentido de la fraze yá bai quedando mais claro, queda por zlindar l sentido de “burra”, que fui esse que stubo n’ampercípio desta “pruma”.
La palabra lhatina ye l adjetibo “burrus, a, um” que quier dezir “ruço” ou “bormeilho”. Por isso, la fraze nun ye ua afronta a la mai de naide, mas até un buono agabon, ua beç que dezir “tue mai come maçanas bormeilhas”, nun deixa de ser ua cousa buona, yá que comer esta fruita ye un hábito de ls mais saludables.
Mas, an buona berdade, ls studantes talbeç até tubíssen algua rezon quando se zbarrában ou tropecában cun la palabra “burrus”. Ye q’an lhatin eilha nun serie assi tan comun, i ls sous sentidos (neste causo la sue color), serie todo menos clara.
Segundo alguns eitimologistas la palabra ben de l lhatin “burricus” que quier dezir cabalho pequeinho, sendo que la palabra lhatina benirá del grego “pyrrhós”, que quier dezir de la color de l fogo, ou seia, bormeilho. Ls carreirones semánticos que fazírun cun que la palabra deixasse l sou sentido purmeiro, armanado cun la color, i benisse a ser l chamadeiro de l animal que ls lhatinos chamában “asinus” (i “asinus burrus” quando era ruço ou meio abormelhado), i apuis d’ua pessona tonta, sincera ou cun poucas capacidades antelectuales, son muitos i bariados. Nun ye este l campo para falar deilhes todos. Mas las semientes que la forma “burrus” fui sembrado deixórun seinhas, muitas deilhas bien scundidas, indas que siempre a la spera de séren çcubiertas.
Por eisemplo, segundo alguns eitimologistas, la palabra “burracho” (aquel que bebe muito, subretodo bino) ten a ber cun la forma “borracha”, ou seia, la bota adonde se mete l bino. Mas an pertués tamien se chama “borracho” al palombo pequeinho. I porquei? Porque inda nun ten prumas i ten ua color abormelhada. I quien bebe muito bino nun queda tamien cun essa color?
Assi sendo, “borracho” ten la raiç eitimológica an “burrus”, ou seia, no “bormeilho” i nó la borracha, porque essa bieno muito tiempo apuis d’haber borrachos. Por isso, Paulo Diácono (720-799), un monge beneditino i storiador, na sue obra De verborum significatu («L sentido de las palabras»), publicada al redor de l anho 785, dezie: “Pari modo rubens cibo ac potione ex prandio ‘burrus’ appellatur” (De la mesma maneira que se chama ‘burrus’ a quien queda abormelhado apuis de comer, na resultado de la comida i de la buída). I tamien por isso, ls “tejolos burros” recíben esse chamadeiro nó por séren mal andunados, mas por séren abormelhados, cumo toda la giente sabe. Saberá?
 

Edição
3649

Assinaturas MDB