A opinião de ...

La Pruma braba

“Cada lhéngua ten ua stória diferente para mos cuntar.”
Nicholas Evans, Ces mots qui meurent

L cronista, chamado a screbir cun regularidade, nien siempre ancontra un assunto de quei falar. Aulio Gelio (125-180), l mesmo que dou nuobo sentido a la palabra “clássico”, chamou als relatos stóricos “chronici libri”. I dízen ls bielhos manuales de jornalismo, q’ua crónica ye un relato de l die a die, daquilho que se passa seia el de muito ou de pouco balor. Ye berdade que “La pruma braba” nun ye propiamente ua crónica cumo las outras. Por isso, tenemos la lhiberdade de falar d’outros assuntos que ban muito par’alhá daquilho que se passa ne ls nuossos dies. Falamos de cousas nuobas i tamien de cousas bielhas. De palabras que ban morrendo se nun furmos capazes de le dar (nuoba) bida, mas tamien nun deixamos de mirar pa l nuosso tiempo, ancuntrando nel assuntos de sobra que la lhéngua mirandesa bai cuntando, cumo ye própio de todas las lhénguas: cuntar i dezir l mundo. I se la “crónica” ye un género jornalístisco, l adjectibo armano, “crónico”, lhembra-mos l bielho dius grego de l tiempo, “Kronos” ‒ que ls remanos chamórun Saturno ‒ i que, segundo ls mitos, s’alimentaba de l própios filhos. Dízen tamien que fui Galeno, l médico i filózofo remano (indas que d’ourige grega) de l seclo II, a usar este adjectibo para falar de las anfermidades que durában muito tiempo ou que nun tenien ningua cura. I assi mos aparece an lhatin la spresson “chronici morbi” (anfermidades crónicas) usada, por eisemplo, por Isidoro de Sevilha.
Fui por todo esto que, na última “Pruma...” falemos de l “miedo pánico” i acabemos cun la palabra “pandemie”, lhembrando q’eilha quier dezir, eitimologicamente, juntouro de todo l pobo (pan + demos) ou l pobo todo. Ye neste sentido, de público, sien ningua conotaçon cun la medecina, que la palabra s’ancontra an scritos de Platon i de Aristóteles. Mas la berdade ye que yá ls “médicos” gregos usában la palabra sola para falar de las anfermidades que chegában a muita giente, çquecendo, d’algua maneira, la outra forma de la spresson “pandemon nozêma” que quier dezir anfermidade.
Mas las moléstias, seian eilhas pandémicas ou andémicas, píden siempre ua cura ou ua bacina, i ye deilha que todos stamos a la spera nesta guerra que queremos ganhar.
I falando de la palabra “bacina” eilha ten tamien ua ourige bien curiosa. Segundo José Pedro Machado, la forma chegou a la lhéngua pertuesa atrabeç de l francés “vaccine”, i esta de l adjectibo lhatino “vaccinus, a, um”. A la lhéngua mirandesa chegou claramente atrabeç de l pertués. S’assi nun fura, i houbíssemos ido a buscá-la al substantibo “vacca”, cumo se fizo an spanholo, adonde resultou “vacuna”, talbeç las cadenas eitimológicas quedássen un cachico mais claras. Ye que que la palabra ben mesmo dessa raiç i la stória ye fácel de cuntar.
Fui l médico anglés Edward Jennner (1749-1823), quien çcubriu que las pessonas q’andában cun las bacas i éran ancarregadas de l’ourdenha quedában protegidas contra la doença de las bexigas. Na berdade, la “bexiga vacuna” stá presente ne ls úberes de las bacas i, quando einoculado pu las pessonas, produç eimunidade contra la forma houmana, indas q’esta seia cunsiderada mais braba. I esta ye ua de las ouriges de las bacinas, que representa un de ls prancipales abanços na stória de la medecina. An fin de cuntas, nada que ls antigos mitos i crenças nun mos ansinássen tamien: aquilho que produç l mal, l beneno, puode, cun alguas modificaçones, trasformar-se na malzina!

Edição
3775

Assinaturas MDB