A opinião de ...

La Pruma Braba

“Ua beç l diabro, bestido de probe, fui-se a pedir smola an casa dun rico. (…) Troixo-le anton ua palanganada de caldo de bóbeda.”
“L diabro i la bóbeda
Las lhénguas tamien muorren.
Ls carreirones de la muorte son muitos, stan bien studados i son bien conhecidos de ls lhenguístas. L mais suable, que talbeç nien debisse de ser cunsiderado cumo “muorte”, ne l sentido de stermínio absoluto, ye quando las lhénguas demúdan de tal maneira que yá nien ls sous falantes d’eidentefícan cun eilhas. Debagarico, ban-se demudando, altéran-se ls sons, la morfologie, la sintaxe, las palabras, até que dan lhugar a ua lhéngua nuoba. Ye este l causo de l lhatin que fui dando bida a todas las lhénguas sues filhas i, por isso, chamadas lhatinas. Eiqui, cumo sabemos, hai ua cuntinuidade stórica antre las lhénguas. I ye dessa stória que bamos falando nestas “Prumas…” pois, cumo se sabe, l mirandés ye un de ls filhos de l lhatin, i ye, inda hoije, ua lhéngua biba, indas que deba ser cunsiderada an stado mui andeble. Nesta biaige, las palabras ban-mos amostrando alguns de ls beneiros por donde andubírun las lhénguas. I esses caminos i carreirones ténen cun eilhes giente, pessonas de carne i uosso, que falórun la lhéngua, que la traírun até nós, nó cumo ua bandeira, mas porque eilha fazie parte deilhes própios, de la sue eidentidade.
La palabra “palanganada”, que mos sale na cunta “L diabro i la bóbeda”, ye desses causos defíceles de splicar, mas que mos lhieba mui longe neste trabalho d’arqueologie lhenguística.
Cumo se bei, eiqui tráta-se d’un oumentatibo de que l grau normal ye “palangana”. Ls dicionairos de pertués que la regístran dízen que ye un regionalismo i que ben de l spanholo. José Pedro Morais tamien nun mos ajuda muito, dezindo que “tamien eijiste an castelhano” i que ye “d’ourige ancierta”. Corominas diç que talbeç benga d’ua forma nó spano-lhatina, nó decumentada, *palagana, i esta de l eibérico “palaga”.
Díga-se que la palabra stá tamien presente an toda la ária lhionesa cun las formas ou bariantes “palangana”, “palancana” i tamien “palancania”.
Seia cumo fur, parece cierto que se trata d’ua forma que yá por eiqui andaba quando ls remanos acá chegórun. Se benisse de l lhatin poderie tener, an mirandés, uns mil anhos. Mas cumo debe de ser mais antiga, nun benindo nien de l lhatin nien de l árabe – indas que l castelhano tenga adoptado l sinónimo “jofaina”, esta si benida de árabe – eilha tenerá muitos mais.
Eiqui quédan las palabras de la cunta “L diabro i la bóbeda”, publicada por António Maria Mourinho, an que ye ampregada la forma “palanganada”.
Ua beç l diabro, bestido de probe, fui-se a pedir smola an casa dun rico. Batiu a la puorta i ben la criada i dixo-le al probe que antrasse. Era ne l Berano i fazie muita calor.
Preguntou-le al probe se querie caldo i el dixo que si.
Trouxo-le anton ua palanganada de caldo de bóbeda, mas staba mui caliente i l diabro a la purmeira colharada que metiu na boca, scaldou-se i dou un berro.
Bieno anton la criada abaixo i preguntou-le quei tenie. I l diabro arrespundiu:
– Oh minha senhora, o caldo está muito quente.
– Oh! Isso não é do caldo, é da abóbora! O caldo de abóbora queima sempre, arrespundiu la criada.
– Então dá-me uma para o Inverno, que eu tenho pouca roupa, e é para me aquecer!... arrespundiu l diabro.
Bai anton la criada dá-le ua bóbeda al probe...
Alhá se bai l diabro todo cuntento, cun sue bóbeda pal Eimbierno.
Guardou-la mui guardada, antre uas silbas, porque l diabro nun ten casa.
Quando bieno anton l Eimbierno, ampeça-te un die a fazer friu i a gilar cun toda la fuorça, i apuis atrás de la gilada bieno ua nebada mui grande, mui grande, de siete quartas.
Lhembrou-se l diabro anton de la bóbeda que tenie guardada antre las silbas, alhá nas Peinhas Negras i fui-se alhá cheno de friu a meter ls pies na bóbeda.
Cunsante metiu ls pies na bóbeda, pa ls calcer, dou un berro i diç assi:
– Ora esta! Cuidaba you que era tan spierto i deixei-me anganhar dua bóbeda!...
I acabou-se.
António Maria Mourinho, “Apontamentos sobre o conto popular mirandês”, in Actas do Colóquio Internacional de Etnografia, Vol. VI, Santo Tirso, Câmara Municipal de Santo Tirso, 1963, 297-309.

Edição
3926

Assinaturas MDB