A opinião de ...

Ye Márcio. Na mitologie mirandesa este era, datrás, l més mais temido. Ampeçában ls purmeiros sinales de Primabera mas, cun eilhes, benien tamien las zgraniçadas i l friu, amostras de sentido cuntrairo que traien maleitas, pa la giente cumo pa ls animales, tan brabas que, diç ua cunta, este més matou a sue mai cun ua scarambanada.
Na Grécia Antiga, l tiempo era un don de ls diuses. Zeus era l duonho i senhor de las nubres, de l’auga i de ls trúnios. Ls remanos chamórun-le Júpiter i dórun-le l sobrenome de ‘Tonante’ – Jupiter Tonans – ou seia, aquel que probocaba l trúnios.
Muitos seclos apuis, ls diuses de la Grécia i de Roma antigas síguen nas nuossas bocas. Indas que, yá nesse tiempo, ls purmeiros filózofos téngan deixado uns granicos de racionalidade an todo l qu’era atribuído al anfado ou a la cisma de ls diuses, l poder, assi na tierra cumo ne l cielo – ua fraze cun retombos ne l nuosso Padre-Nosso –, staba todo cuncentrado i personificado nas debindades. Poseidón era l dius de ls mares; Helios de l sol; i Eolo manobraba ls aires cumo bien antendie.
Ls remanos medien l tiempo pu ls ciclos de la lhuna. ‘Calenda’ era purmeiro die de l més, die de lhuna nuoba, i era tamien quando tenien que pagar las cuntas. Ls cobradores registrában ls pagamentos nuns lhibricos chamados “calendarium”, que ye donde mos ben la palabra ‘calendairo’. Mas, onte cumo hoije, naide gustarie muito de pagar las décimas i, por isso, ls remanos ampeçában uns dies antes a mirar pa la lhuna i dirien algua cousa cumo esta: ‘ante diem sextum calendas’, ou seia, ‘seis dies antes de las calendas’. Mais tarde, haberie de star eiqui l’ourige de la palabra ‘bissesto’. Mas isso quedará para outra oucasion!
Ye que ls meses de l anho, tal cumo ls tenemos hoije, indas que hardeiros dessas tradiçones, nien siempre fúrun assi. Na Roma antiga l anho solo tenie dieç meses. Ampeçaba justamente an Márcio, més de la Primabera. L sou nome – Martius – diç-mos qu’era dedicado a Marte, dius de la guerra, mas qu’era, primitibamente, l dius de las árboles i de las yerbas. Era neste més qu’ampeçában a abrolhar las purmeiras semientes d’Eimbierno i era tamien quando ls remanos ampeçában las campanhas guerreiras. Por isso, era preciso ‘purificar’ aqueilhes qu’íban a lhuitar. L Campo de Marte, an Roma, era un de ls lhugares para esses rituales. Ende se fazien procissones para pedir ajuda a la debindade i para purificar las pessonas, las armas, ls cabalhos i todo l qu’era neçairo pa la guerra.
Tornando a Márcio i a la sue ‘ruindade’, recordemos la spresson ‘idus de Márcio’, que mos fai lhembrar ua zgrácia ou un die fatídico. Pa l’antender melhor tornemos al calendairo remano adonde, cumo bimos, ls meses lhunares ampeçában cun las ‘calendas’, apuis benien las ‘nonas’, qu’éran ls quartos crecientes i lhougo apuis ls ‘idus’, ou seia, la lhuna chena. Ye cierto que, al querer ajustar ls meses al ciclo anual, las datas fúrun pardendo rigor. Mas Márcio quedou na memória porque, ne l anho 44. a.C., ne ls ‘idus’ deste més, a las manos de Brutus i outros conjurados, fui assassinado Júlio César. Ora, dízen qu’antes dessa muorte, un adabino ciego chegou a la borda del i le dixo: “Ten cuidado cun ls idus de Márcio!” Mas el nun quijo crer i , d’ua maneira ou doutra, la sue muorte ye un marco na stória de l’antiga Roma.
Por isso, indas que ls ‘idus’ téngan dado lhugar als ‘dies’, i ls nomes de ls meses yá nun lhémbren ls antigos diuses, las palabras, las spressones, quien sabe s’alguas créncias, acá quedóron cumo marca de la nuossa stória i de la nuossa cultura.