“Yá sabes quei ye l miedo?”. Cunta “L rapaç que nun sabie quei era l miedo”
Por estas alturas de l anho, an que ls renuobos de la tierra mos amóstran l que ye la ressurreiçon, tamien ls poços, mesmo cun augas mais detebidas, s’ínchen de fuorça i de coraige i chégan quaije até la punta de riba. Quando nun arráman para fuora ampéçan a formar-se neilhes uns rumiacos, de color zberdeada, que bai tapando l’auga até nun la deixar ber.
La palabra “rumiaco” ye comun al mirandés i al lhionés, stando presente, segundo l Dicionairo de la Real Academie Spanhola, por tierras de Salamanca i de Çamora. L único sentido q’este dicionairo le dá ye de “berdete que se cria an riba de las augas detebidas”. Mas l Lhécsico del Lhionés Actual, de Janick Le Men, para alhá de registrar tamien este mesmo sentido, próprio de tierras sayaguesas i salmantinas, acrecenta outro que ye l “bolho alhimentício de ls ruminantes”. Diç tamien que “rumiaco” ye ua palabra formada a partir de l berbo “rumiar”, ua forma que ten la sue raiç ne l lhatin rūmĭgo, rūmĭgare cun l sentido de “ruminar”.
Seia cumo fur, an mirandés cháma-se “rumenar” a essa segunda mastigaçon que alguns animales son capazes de fazer traendo la comida outra beç pa la boca, ls chamados “rumenantes”. I cháma-se “rumiacos” a essas mantas berbes que se fórman an riba de las augas. La berdade ye que podemos star eiqui delantre de dues raízes lhatinas, “rūmĭgare” i “rūmĭnare”, cun sentidos mui próssimos, mas q’acabórun por mos deixar, an mirandés, estas dues palabras, an que nun ye defícil d’adabinar la bezinança morfológica i semántica pois, se mirarmos bien, la hierba que ls rumenantes tórnan a moler ye bien parecida cun ls rumiacos.
Mas a estes, subretodo a aqueilhes que se fórman an riba de l’auga de ls poços, para donde nun hai que spreitar, tamien se chama “marimanta”. La palabra, cumo ye buono de ber, stá formada cun Mari, apócope de l nome própio Marie, i “manta”. Ye possible que, an alguas tierras, esta mesma “marimanta” seia ua tie que stá an todos ls poços, i nó solo ne ls rumiacos, ou mesmo ua figura que puode salir an qualquier lhugar para meter miedo als ninos. Ye assi que l’ancuntramos an muitos testos d’outores clássicos cumo Quevedo que, fazendo caçuada de Saturno, le chama l “dius Marimanta”, que “come ninos, angulhindo ls sous filhos als cachos”.
Por tierras de Spanha nun ye defícil ancuntrar tradiçones que mos amóstran la preséncia desta figura, que yá nun sirbe para meter miedo, mas ye ua maneira de mantener las tradiçones. An Badajoz, por eisemplo, ne l die 2 de Febereiro, na Fiesta de la Senhora de las Candeias, queima-se la “marimanta”. Ye, an fin de cuntas, ua maneira de “queimar” todos ls males de l anho passado!
Por tierras galhegas ancuntramos eigualmente la mesma Marimanta, indas q’eiqui seia ua “meiga”, bielha i feia, que lhieba un saco a las cuostas i, cun la çculpa de pedir smola, roupa ls ninos i fai-los zaparecer. Dízen que ye nun ye dalhi, mas que bieno de longe, possiblemente pul mar!
Ls motibos de la cunta stan naturalmente presentes na lhiteratura oural de la Tierra de Miranda, cumo ye l causo de la cunta de “Juan suldado”, i tamien an coleçones clássicas, cumo la de ls armanos Grimm, conhecida por “Juan sien miedo”.
Seia cumo fur, cumo lhémbran muitas cuntas tradicionales, l miedo puode ser un bun cunselheiro para ansinar que nien todo se puode fazer i que nun se puode andar por todos ls lhados. Indas q’hoije an die se diga que nun ye bien ansinar ls ninos a tener miedo, nun será malo lhembrar que fui mesmo assi que la spécie houmana daprendiu alguns de ls sous lhemites i chegou adonde chegou.
