A opinião de ...

La pruma braba

Quiero you dezir – dixo don Quexote – que, quando la cabeça duole, todos ls membros duolen; i assi, sendo you l tou amo i senhor, sou tue cabeça, i tu mi parte, pois sós miu criado.”
 
Cervantes, D. Quexote, II.
 
 
Ua de palabras lhatinas que mais fortuna tubírun nas lhénguas remánicas fui la palabra “cabeça”. Ye cierto qu’alguas lhénguas, cumo l francés i l eitaliano (indas qu’eiqui tamien haba la forma “càpo”) quejírun melhor la “testa” lhatina, mas fui la forma “capitia” – eilha mesma deribada de “caput”, “capitis” – aqueilha que l mirandés i muitas outras lhénguas aporfelhórun.
Na Tierra de Miranda nun ye solo la cabeça, parte mais çtacada de l cuorpo, aqueilha que tenemos cumo ardança de la forma lhatina. Quando miramos al nuosso alredor, son muitos ls “cabeços” i “cabecicos” qu’hai por essas tierras. Uns mais lhebantados qu’outros, subressalindo mais ou menos de la tierra, todos eilhes son metáforas que l home mirandés fui deixando por esse termo, cumo se la tierra tubisse muitas cabeças i todas i cada ua deilhas merecisse ser cunsiderada cumo tal.
Mas tamien las nubres, quando s’apreséntan mais negras i carregadas merécen, pulas formas qu’apreséntan, l chamadeiro de “cabeços” ou “cabeçotes”, nua clara eimaige que la sue forma fui lhebada de la tierra directamente pa l cielo.
De la “cabeçada” que se mete no çofino i na cabeça de ls burros ou outros animales, nun  quédan dúbedas. L mesmo se puode dezir de las muitas cabeceiras: seian las almofadas adonde se striba la cabeça, seia de la cabeceira de própia cama, seian las puntas d’ua senara adonde ls sucos nun chégan dreitos, todas eilas lhieban i cunténen l’eideia de cabeça. Tamien la palabra cabeznalha nun minte quando mos diç que ye la parte de la frente de la ceda d’un carro de bacas. Yá çcabecear ye abanar la cabeça, seia de perpósito, seia quando l suonho la torna pesada i nun hai meio d’aguantar cun eilha dreita. Mas çcabeçar ye cortar ou çfazer algua cousa que ten la forma d’ua cabeça. Por eisemplo, las puntas de ls sucos ou ls terrones de tierra que se fórman quando eilha stá molhada.
Mas el hai outras palabras an que la raiç yá stá un cachico mais scundida i ye preciso scarbar un pouco mais para dar eilha. Dezimos, por eisemplo, qu’ua pessoa nun ye mui “cabal”, quando nun stá an sou porfeito juízo ou quando maginamos que nun ye capaç de fazer esto ou aqueilho. Ora la palabra “cabal” ben de “cabo”, i esta anton  sale directamente de la forma “caput”.
L mesmo se puode dezir de “capulho”, palabra qu’an mirandés quier dezir aquilho qu’ambulbe alguas semientes, cumo ls garbanços, mas tamien l que puode ambulber outras cousas cumo las páixarinas qu’antes de boláren stan an forma de bru metidas an sous capulhos. La palabra benirá de *cappellus ou *capullus, formas de l lhatin bulgar que quieren dezir gorro ou gorrica. Seia cumo fur, las cadenas eitimológicas lhieban-mos, an purmeiro lhugar, a “capitium”, “caputium” ou “cappucium” que, n’Eidade Média,  mos aparece an todas la regras monásticas para andicar l gorro que ls monges lhebában na cabeça.  An segundo lhugar, bamos a dar a la forma lhatina, donde bénen, cumo bimos, palabras cumo cabeça, cabeço, cabeçada, capital, capítulo, capitan, capataç, cabresto i tantas outras.
Ua deilhas ye “precipicio”, formada cun l prefixo “prae” (delantre

Edição
3561

Assinaturas MDB