A opinião de ...

La pruma braba

 
L Beranico de San Martino dura tanto cumo un perro a saltar ua parede.
 
(Adaige mirandés).
 
 
Cúnta-se que, hai mais de mil anhos, nun die d’Eimbierno, un suldado remano, de nome Martino, ancuntrou un probre, pedindo i tritando de friu. Béndo-lo assi, tubo pena del, cortou la sue capa al meio i dou-le la metade. La outra metade, diç la cunta, nun la podie dar porque pertenecie al eizército remano. Soutrodie apareciu-le Jasus Cristo que l’agradeciu aquilho que fazira i, cumo agradecimiento, fizo cun que l tiempo quedasse mais suable i ameroso para que naide tubisse friu. Diç la stória que Martino deixou l’eizército remano, se fizo crestiano, benindo a ser, alguns anhos apuis, l bispo de Tours i, mais tarde, santo.
Inda hoije an die, quando chégan ls purmeiros frius d’Eimbierno, tamien nós tritamos. La palabra nun ye mais que l son ounomatopaico que fázen – ou parécen fazer – ls dientes, quando trémbran, seia cun l friu, seia cun l miedo, seia cun la calor de la febre... Outras palabras mui parecidas que tamien tenemos an mirandés son “triteiro” ou “antriteiro”, mas tamien “tritainas” i “antreiteiras”. Las dues purmeiras, i tamien tritainas, quieren dezir la pessona que nun pára queta. La terceira forma ye la parte de l carro de bacas qu’abraça l eixe i nun l deixa salir de l soalho.
Diç Leite de Vasconcelos (Philologia mirandesa, vol. II, p. 15) que la palabra “triteiro” ben de l spanholo, ua beç qu’an mirandés nun s’usa la forma primitiba “títere”. Na berdade, parece-me que serie mais de pensar que la forma primitiba ye l berbo “tritar” (spanholo “tiritar”) que, cumo bimos, ye ua palabra ounomatopaica. Desse bruído i desses mobimientos ben tamien la forma “antreiteiras” , ua beç qu’estas pieças, quando l carro anda, stan siempre a mexer.
Mas la liçon de San Martino trai outras palabras que la lhéngua mirandesa tamien nun deixou scapar. La forma capa, por eisemplo, ben de l lhatin “cappa”, por ser ua  pieça de roupa que se ponie na cabeça, palabra que ben de l lhatin bulgar “capitia”, forma deribada de “caput”, “capitis”, de l lhatín clássico.
Outra parte de la stória de San Martino tem a ber cun la palabra capa, ua beç qu’eilha ye tan conhecida i tan cunsiderada que todos quejírun quedar cun un cachico. Ora esta, cumo ye buono de ber, nun chegou para todos. Por isso se diç tamien que quando se cortaba un cachico de la sue capa eilha tornaba a medrar. Nun admira, por isso, qu’haba tantas spalhadas pul mundo!
Seia cumo fur, l lhugar adonde, segundo se diç, se guárdaban ls cachicos de la sue purmeira capa, recebiu l nome de “capella”, que nun ye mais qu’un deminutibo de “capa”. Ye esta la forma mirandesa “capielha”, pertuesa “capela”, spanhola “capilla”… I ye tamien deiqui que bénen las palabras pertuesas “capelão”, spanhola “capellán”, mirandesa capelhano, ou seia, aquel que toma cunta d’ua capielha.
L que se calhar nun mos damos de cunta ye que tamien la palabra “scapar” stá armanada cun la forma “capa”, ua beç que, eitimologicamente, quier dezir afugir deixando la capa para trás. Stá formada de l prefixo ex-, qu’andica para fuora i an mirandés ye reduzido a s- ; la palabra “cappa”; i l sufixo –ar, qu’ancuntramos noutros berbos cumo caminar.
Assi que puode l Berano de San Martino passar tan debrebe que nien damos por el. Mas, cumo diç outro adaige, “quien ten capa siempre scapa”. Por isso, seia esta ua capa d’honras mirandesa ou seia un cachico de la capa de l santo, nun hai dúbeda, eitimológica, que la capa ten qu’andar siempre cun l duonho.

Edição
3550

Assinaturas MDB