La pruma braba
“Tres sunt autem linguae sacrae: Hebraea, Graeca, Latina, quae toto orbe maxime excellunt.”
Isidoro de Sevilha, Etymologiarum, IX, 1
No próssimo die 21 de Febreiro festeija-se l “Die Anternacional de las Lhénguas Maternas”. Ye ua data propuosta pula OUNESCO (Ourganizaçon de las Naçones Ounidas pa l’Eiducaçon, la Ciência i la Cultura), an 1999, cumo maneira de lhembrar que la cultura de la paç debe tener ls sous alheçaces no dreito d’outelizar la lhéngua materna an todas las situaçones de la bida. La data lhembra tamien un die de 1952, quando cinco studantes paquistaneses dórun la bida para que la sue lhéngua, l bangla, fusse reconhecida cumo lhénga oufecial.
L tema propuosto par’astanho ye “Eiducaçon de qualidade, lhéngua(s) d’ansino i resultados de la daprendizaige”. Cun el l’OUNESCO quier lhembrar l’amportáncia que ye tener lhénguas d’ansino apropiadas i estas son, subretodo nos purmeiros anhos de scolaridade, las lhénguas maternas. L’eiducaçon formal ou nó-formal debe assi oufrecer ua eiducaçon para todos ls daprendientes tenendo an cunta ua aprossimaçon multilhingue que facelita l acesso a l’eiducaçon para todos aqueilhes que fálan lhénguas minoritairas ou outóctones.
Las recomendaçones de l’OUNESCO stan derigidas al mundo anteiro, mas ye de l’Ouropa que you quiero falar. I para falarmos deilha, no mundo moderno, tenemos que mirar para trás, relhembrar la fin de l Ampério Remano i l nacimiento de ls nuobos reinos. Delantre de l’ounidade maciça que fui aquel Ampério – mas qu’abarcaba tamien partes de l’África i de l’Ásia – l’Ouropa naciu cumo ua babel de nuobas lhénguas i solo apuis de naçones. Tamien aquilho qu’hoije podemos chamar l pensamento crítico ouropeu ten ls sous alheçaces no plurilhenguísmo, purmeiro de l lhatin, tornado teológico i eicleziástico, i apuis nas nuobas lhénguas, desejosas d’ancuntrar ourige n’ua lhéngua mítica i adâmica.
A esta precura responde, no seclo VII, Isidoro de Sevilha, dezindo qu’éran solo trés las lhénguas sagradas: l heibraico, l grego i l lhatin porque, diç l eitimologista, fui nessas trés lhénguas que Pilatos screbiu subre la cruç la causa de la muorte de Cristo.
Plurilhenguíssmo i dibersidade son las marcas d’ua Ouropa siempre i cada beç mais an cata de las sues raízes i de la sue eidentidade. I eiqui, todas las lhénguas ténen parte.
No causo de l mirandés, ye sabido qu’el ten cada beç menos falantes que l ténen cumo lhéngua materna. Mas isso nun quier dezir que nun deba de ser cunsiderado cumo mais qu’un dreito cultural ou ua lhembráncia de l passado, que mos dá la possibelidade de daprender, de cumprender i de falar, sien muitas deficuldades, outras lhénguas. La sue bariedade i la sue riqueza fonética ábren-mos las puortas para pronunciarmos, cumo poucos, outras lhénguas; la sue dibersidade lhexical abraça las lhénguas bezinas i stende las manos para todas las lhénguas remanas; la sue riqueza cultural striba las sues raízes na fundura de la nuossa stória i fai de nós pessonas mais ricas, cun la spessura que ye dada pula nuossa cultura, ls nuossos beiladores, las nuossas cantigas, las nuossas cuntas, i l’anfenidade de formas i feitios cumo eilha se manifesta.
L pertués que daprendimos na scola ye la nuossa lhéngua nacional. Pertual ye l paiç que ls mirandeses siempre defendírun, la nacionalidade que siempre quejírun tener. Esta ye, siempre fui, ua liçon que ls mirandeses dórun al mundo i que la lhéngua mirandesa dá a outras lhénguas: l mirandés ye ua lhéngua de paç.
Por isso, este Die ye mais ua oucasion para reconhecer que l respeito pula dibersidade cultural i lhenguística ye l camino par’ua solidariedade alhecerçada no diálogo.
