A opinião de ...

La Pruma Braba

“Quando ls diuses n’Oulimpo relhuziente, …
Chamados de la parte de Tunante”.
Luis de Camões, Ls Lhusíadas

Ye tiempo de nubradas.
Mas, datrás, eilhas éran bien mais fuortes i subretodo metien muito mais miedo. Nun admira, por isso, l grande rol de palabras, d’adaiges, de rezas i ouraçones, mas tamien d’actos que se praticában para atamar las termentas. L mais conhecido era, sien dúbeda, l toque a “tinta nubrada”. Assi que ressonában ls purmeiros trúnios, la giente, stando ne l lhugar, metie-se an casa. Stando fuora, arrimába-se a ua peinha ou, podendo ser, metie-se debaixo dun lhape. Nun sítio ou noutro, ampeçában ls rituales para spargir la nubrada. Las ties rezában a Santa Bárbela − Santa Bárbela Bendita, que ne l cielo stá scrita, cun papel i auga benta, lhibrai-mos desta termenta−, ou recitában l “Magnificat” anquanto las campanas íban repicando cun un cumpasso tan apurado que parecie el própio dezir:
Tinta nubrada
Nun bengas tan carregada
Bai-te a çcarregar
Pa las tierras de Sayago.
Stou cierto que, por Tierras de Miranda, ancuntraremos muitas bariantes i bersones destes bersos. Mas isso amóstra-mos la sue amportáncia i l sou balor anquanto ritual que stubo bibo durante muitos i muitos anhos. Na berdade, podemos dezir que ls repiquetes i las nubradas recriában las lhuitas mais antigas i primordiales antre l Bien i l Mal. L purmeiro ye eiqui representado pu las campanas, benezidas i cun lhugar amportante nas eigreijas; l segundo, deixado pa ls astros, que dezde tiempos eimemoriales comándan la bida i l çtino de ls houmanos. Las dues fuorças tenien, al menos, la grande bantaige d’atamar alguns miedos yá que, assi que s’oubien ls purmeiros repiquetes, la giente quedaba mais çcansada pensando i dezindo que “yá tócan a tinta nubrada” i, por isso, eilha tenerie agora que se spargir ou ir a fazer mal par’outros lhados.
Mas se l campo de las créncias i rituales ye mui rico, l de las palabras nun le queda atrás. Ampeçando pu ls “trúnios”, ancuntramos dezde lhougo la bariante ditongada “truono”, dambas benidas de la palabra lhatina “tonitrum” atrabeç de l berbo “tonare” (truniar). Ne l substantibo l erre acabou por xufrir ua metáteze que demudou la purmeira sílaba. I assi, por analogie, l berbo “tonar”, tal cumo l trúnio, quedou tamien cun esse erre, sendo que, an mirandés, tenemos inda la forma “atronar”, talbeç deribado de la costruçon “star a + tronar”. Ye isso todo que mos lhembra Camões, quando mos diç que Júpiter ou Zeus tenie l nome de Tunante, por ser el l respunsable por “truniar” ou fazer ls “trúnios”.
Lhougo apuis bénen ls relhámpagos, tamien chamados relhistros, relhampos i outros chamadeiros haberá. Indas que, cumo sabemos, seian ls purmeiros a chegar, son ls segundos a formáren-se. Cun eilhes tenemos tamien ls berbos cumo relhampar ou relhistrar. Seia cumo fur, todas estas formas mos lhieban pa la palabra lhatina “relamptare” que quier dezir “brilhar” ou “relhuzir”.
Trúnios i relhámpagos fázen assi las truniadas, las trunadas, mas tamien chamadas nubradas ou termientas. Esta última forma, indas que puodamos dezir que tem la sue raiç na palabra lhatina “tormenta” (plural de “tormentum”), paréce-me que chegou a Tierras de Miranda atrabeç de l pertués. Quanto a las outras palabras, stan todas armadas cun “trúnios” i nubrada stá, naturalmente, cun “nubre” (

Edição
3887

Assinaturas MDB