A opinião de ...

La pruma braba

Un que rouba i nuobe cunsentidores, total, dieç lhadrones.
Adaige mirandés
 
Un destes dies, a propósito de l tiempo an que bibimos, an que l denheiro ye un dius cun muitos seguidores i muitos outros a querer antrar pa la sue “eigreija”, oubi you dezir que “datrás l denheiro andaba mais arrebanhado”.
I quedei a pensar cumo, hai cinquenta ou sessenta anhos, las cousas nun éran cumo son hoije. Nun habie denheiro i l pouco qu’habie nun chegaba para todos. Mas quedei tamien a pensar an nes sentidos de la palabra “arrebanhar”. Quando me dezírun que “l denheiro andaba mais arrebanhado” stou cierto de que querien dezir que l denheiro era mais scasso ou qu’habie pouco i era preciso guardar l pouco que se ganhaba. Ye que na berdade la palabra ten mais qu’un sentido que, tamien, eilhes, parécen andar cun l tiempo.
Al lhatin “rapināre” acrecentou-se-le l a-, quedando cun l sentido d’ajuntar ou amuntonar algua cousa. Este sentido úsa-se subretodo quando se trata de restros, de cousas poucas que, an munton, puoden fazer algun bulto. Ye por isso que se diç: “Las bacas arrebanhórun toda la (pouca) yerba qu’habie an ne cerrado”; ou “arrebanha l prato para que nun quede alhá nada”. Assi chegamos tamien a la forma “arrebanhos”, que son ls “restros”, aquilho que queda apuis de s’haber cunsumido la parte prancipal d’algua cousa ou d’algua parte. Ye este l sentido mais comun de la palabra i ye esse l sentido que le ye dado no dito que you oubi.
Mas “arrebanhar” quier dezir outra cousa que l’eitimologie nun çquece: “rapināre”, an lhatin, querie dezir “roubar”. Por isso, hoije an die, s’hai muita giente a “arrebanhar” isto i aquilho, seia denheiro seian fabores, l que fai nun ye ajuntar restros ou cousas scassas, ye arrebanhar aquilho que nun le pertence. Ou seia, ye lhebar todo, ye rapenhar, outra palabra que me lhembra outro dito mui usado an mirandés: “A la rapinha”.
La forma ben tamien de l lhatin “rapina” (roubo, lhadronaige) qu’haberá formado an lhatin bulgar ua bariante “rapinia”, por ser parecida cun muitas palabras cun l sufixo de qualidade –ia. An mirandés, la palabra, cumo muitas outras cun ni- seguido de bogal (maniana > manhana; ingeniu > angeinho) palatalizou an –nh–. Para alhá de l sentido giral de “roubar” – presente tamien no compuosto “abes de rapinha” –   úsa-se anton nesse dito que mos lhieba al sentido de roubar, mas cun l balor de ser a las scundidas, ou seia, cun manha i arte porque, na berdade, quien rouba nun rouba a las claras.
Por isso, rouba-se “a la sucapa”, outro dito que ten tamien l sentido de ser “a las scundidas”, ou “a la calhada”, pois la “sucapa” nun ye mais que “sub” la “capa”, ou seia, debaixo de la “capa”.
Son muitos ls recobecos de la lhéngua i muitos mais ls de las palabras. Alguas salírun de la mesma funte, mas lhieban-mos por caminos que se scarránchan, se párten an dous ou mesmo an trés, dando sentidos parecidos i muitas bezes cuntrairos. Mas ralamente la rama nega aquilho que ben de la raiç. Por isso, hai muita maneira de matar pulgas, cumo hai muita maneira d’arrebanhar.  Mas l roubo i la rapinha han-de star siempre no munton, mesmo daqueilhes que dízen que solo arrebanhórun furfalhas.
 
 
 

Edição
3501

Assinaturas MDB