A opinião de ...

La palabra ye metade de quien la pronuncia, metade de quien la scuita. Michel de Montaigne

La stória de las palabras ye la stória de l mundo. Las palabras son eimigrantes an cata de quien les deia acolhida. Cun eilhas lhieban la sue i la nuossa stória, la sue i la nuossa eidentidade. Arrástran cun eilhas mudanças, eiboluçones, registros de lhuitas, d’amores i de todo aquilho que ye própio de la spece houmana. Drentro de cada ua cáben muitas outras. Por muito que las usemos pensando que son (solo) nuossas ou de la nuossa lhéngua, eilhas ténen lhaços cun outras palabras, cun outras lhénguas, cun outras culturas que muitas bezes nien eimaginamos.
Lhémbra-me hoije, ne l causo de l mirandés, d’alguas palabras muitas bezes usadas cumo ‘mirandesas’ – que tamien son -, mas que talbeç nun se saba qu’eilhas bénen d’un cachico mais longe, neste causo de l’eitaliano ou de la Península Eitálica.
La purmeira ye ‘chuzma’ (tamien screbida ‘chúzmia’). Indas que la palabra tenga chegado al mirandés atrabeç de l spanholo ou de l pertués (tanto quanto sei nun se registra an lhionés), eilha ben de l genobés ciüsma, adonde querie dezir un ajuntamiento, subretodo de marineiros, ou solo las bozes que se puoden oubir, lhembrando assi l’amportáncia desse porto marítimo i d’aquilho qu’alguns cháman la reboluçon comercial de la baixa Eidade Média. Mas, an buona berdade, la palabra nun naciu ende. Eilha lhieba-mos a la palavra grega (keleusma), que querie dezir mandar ou dar órdenes, que passou al lhatin cun la forma celeusma, - atis (cf. pertués ‘celeuma’), i qu’haberá dado an lhatin bulgar la forma *clusma para assi chegar a la palabra mirandesa.
‘Campana’ ye outra palabra bien mirandesa que stamos habituados a reconhecer cumo tal. La preséncia de l -n- antrebocálico ye ua marca que parece amostrar essa qualidade. Mas la berdade ye que la forma tamien se puode ancuntrar an pertués, indas que nesta lhéngua seia ‘sino’ la palabra que mais s’usa. Assi i todo, tamien eiqui stamos delantre d’un termo benido de l’Eitália. Hai quien diga que fui San Paulino de Nola, que bibiu antre meados de seclo IV i ls princípios de l seclo V, l purmeiro a sacar l’eideia d’usar un strumento de metal, que retumbasse al longe, para chamar a la giente. Mas outros dízen, i parece ser cun mais rezon, qu’era nessa mesma Campania adonde l bronze tenie mais qualidade i, por isso, era ende que se fazien las melhores ‘campanas’. Seia cumo fur, parece cierto que se trata d’un epónimo que chegou até nós cun la stória i las marcas que solo l tiempo sabe guardar.
Para falar de l pelo i de l peinado, úsan-se palabras cumo ‘melena’, ‘grenha’ i outras. La purmeira bai a buscar las sues raízes a ua forma de l árabe falado na Península Eibérica, ‘muláyyina’, i la segunda talbeç steia aparentada cun la raiç celta grĕnn-, que quier dezir ‘pelo’, subretodo ne l rostro. Mas tamien usamos palabras cumo ‘marrafa’ ou ‘marraficas’, i tamien eilhas, penso you, son facilmente associadas a mirandesismos. La berdade ye que, tamien eiqui, las raízes mos lhieban pa la mesma Península Eitálica, ou melhor, para un eitaliano, un beilarino de nome ‘Marrafi’, qu’haberá beilado an Lisboa an finales de l seclo XVIII i traie l pelo caído subre la tiesta.
I pa ls mais curjidosos eiqui quédan mais alguas palabras, bien mirandesas, mas tamien eilhas cun raízes de l outro lhado de l Mediterráneo: artesano (eit. artigiano); ampatar (eit. impattare); scopeta (eit. schioppetto); stuque (eit. stucco).
Las palabras son beneiros qu’arrástran cun eilhas la stória de l’houmanidade. Biajando de cultura an cultura, ban-se acomodando a cada lhéngua, mas siempre para armanar i aprossimar. Nunca para debedir i muito menos apartar.

Edição
4022

Assinaturas MDB