A opinião de ...

La pruma braba

La yerba stá no culo de Maio.
 
Adaige mirandés
 
La lhenguaige ye ua capacidade própia de ls seres houmanos. Ua lhéngua ye un sistema arbitrairo de sons i de símbolos usado por un grupo de pessonas para comunicar antr’eilhas, para spremir ua eidentidade cultural i para stablecer relaçones sociales.
Mas ua lhéngua nun ye solo un strumento de comunicaçon. Representa tamien ua cierta maneira de ber las cousas i, por isso, d’amanhar l pensamento. Assi, cada lhéngua manifesta tamien ua relaçon coletiba cun l mundo, sendo l formiento d’ua cultura i costruindo un sentimiento de pertença a ua comunidade.
Cumo todas las lhénguas, tamien l mirandés ye spresson d’ua cultura que ten las sues marcas bien conhecidas ne ls beiladores, na música, nas cantigas, nas cuntas i an muitas outras spressones que cunfigúran ua maneira única de ber l mundo, de l splicar i de l representar. Ye neste mundo simbólico adonde l tiempo – i subretodo la maneira de l medir – ancontra alguas de las formas mais delicadas i particulares de ber l mundo. Bibindo nua comunhon ancestral cun l cosmos, gobernado puls ciclos naturales todo ye andefenido, l tiempo cuorre d’ua maneira eicológica, ou seia, adonde l mundo ye la casa i la casa ye l mundo. Ne l fin d’ua era benirá outra, i assi até que l mundo seia mundo.
L més de Maio, nun sendo de ls que mais adaiges i cuntas ténen por estas tierras, nun deixa de zafiar la maginaçon cumo se fura un gigante bien gordo i cun l culo parindo las yerbas que la Primabera. Las palabras de l adaige cumbídan-mos a antrar nesse mundo de berdade, sien miedo nien bargonha de ls restros naturales ou de l cuorpo que ls fai i ls lharga. Ye tamien eiqui que ls adaiges mirandeses mos amóstran i mos ansínan l’amportança de las canhonas para stercar las tierras quando mos dízen: “Fai l oubeilha cun l sou culo mais que l arado rabudo”, ou tamien “la melhor reilha ye l culo de l’oubeilha”. Por isso, l’eimaige de l més de Maio solo puode ser antendida se la punirmos nun spácio, nun tiempo i nua cultura berdadeira. Ou seia, nun spácio cultural an que l tiempo ye ancierto, i adonde las staçones i ls fenómenos naturales puoden i mándan mais que las horas de l reloijo.
Por outro lhado, l’antropomorfizaçon de ls eilementos  naturales ye algo comun i,  an cierto sentido, calacterístico de la cultura mirandesa. Ancuntramos-la n’aire, chamado “Joan Aires”, i a quien se reconhece l dreito de tener ua casa pois, quando sopra mui fuorte, se diç que l fai “cumo an sue casa”. Mas son subretodo ls meses de l anho aqueilhes que ténen mais cuntas i mais refranes:
Janeiro, ye barbeiro;
Febreiro, dá bun centeno i bun lhameiro;
Márcio, matou a sue mai cun ua scarambanada;
Abril, hai un buono antre mil;
Maio, fresquito, bien ganha l trigo;
Junho, fouce an punho….
 
Las lhénguas trasmíten, atrabeç de las palabras i de las spressones, l fruito de miles d’anhos d’ouserbaçon i de spormentaçon de l mundo. I las palabras andícan-mos, muitas bezes, ls lhaços eicológicos q’eijísten antre las speces. Las comunidades lhenguísticas guardórun l sou lhugar ne l mundo armanándo-se de forma mui fina a l’eicologie de ls lhugares, ajuntando grandes patrimonhos de conhecimientos. Ora, ua buona parte destas cembas de saberes solo se puode antender na sue própia lhéngua. Por isso, las rezones para defender la dibersidade son las mesmas quier se trate de páixaros, d’árboles ou de lhénguas: la bariedade ye ua garantie de feturo. 

Edição
3679

Assinaturas MDB