A opinião de ...

“Nunca abandones las tues ourígenes nien la tue lhéngua.”

La pruma braba ten stado parada. Mas ye por falta de tiempo i nada más. Por isso, querie hoije tornar a ampeçar pagando dues díbeda antigas que yá nun puoden sperar: son eilhas, mais un anho de Boris Pahor i un lhibro q’hai uns meses recebi.
Boris Pahor naciu die 26 d’Agosto de 1913, an Trieste, i fizo, por isso, 106 anhos an 2019. L’eidade yá ye, quaije por eilha sola, rezon suferciente, para que se scriba subre el. Mas nun ye todo.
You tube la suorte de l conhecer an Júnio de 2003, an Eitália, an Torre Pellice, por oucasion d’un Cungresso subre Lhénguas Minoritairas. Nessa altura inda el andaba pu ls própios pies, cunserbando l’argúcia i la bibacidade própias de quien bibiu i sabe muito. Hoije, sei que mal camina, mas tamien sei q’inda cunserba muitas de las outras qualidades que fáien del un home stroudirnário. Ye possible que muitos de bós, leitores, nunca téngades lido ningun de ls sous lhibros nien sequiera oubido falar del. Anfeliçmente, an Pertual, nun hai que you saba, ningua eidiçon de la sue obra lhiteraira. Mas hai, an pertués de l Brasil, ua traduçon de l sou lhibro mais amportante, Necrópole. I hai, an spanholo, muitas i buonas traduçones de grande parte de la sue obra. Por isso, quien tenga la curjidade de ler i de saber un cachico mais, nun queda assi tan defícil! Mas Boris Pahor nun ye solo scritor. Ye un eisemplo d’antegridade i un de ls houmanistas bibos mais amportantes de l’Ouropa. Hai pouco tiempo, yá na sue cadeira de ruodas, mas siempre cun ls sous uolhos azules bien atentos, la cabeça bien çpierta i la fuorça de quien subrebiu als campos de cuncentraçon nazi, dezie a un jornal catalan que nun daprendimos nada cun la speriéncia de l seclo XX i cuntinamos a ber cun andiferença las terribles anjustiças de l mundo.
Por isso, quando alguas lhénguas i culturas síguen an peligro, quando alguas eideias xenófobas i racistas ampéçan outra beç a medrar, queda mui claro que pouco ou nada daprendimos cun l passado. I, por isso tamien, eiqui quédan estas brebes palabras para este subrebibiente de l houlocausto, pa la sue lhuita para que l çquecimiento houmano nun mos lhiebe pa las mesmas fóias adonde mos metimos ne l seclo XX. I, neste causo, ye la lhiteratura quien melhor mos puode ajudar a nun çquecer.
I porque falamos an lhibros, outra de las mies díbedas ye cun un outor i cun ua obra q’hai uns tiempos me chegou. Falo de Faustino Antão i de las sues “Cuontas bielhas sien mofo”. Als poucos, cachico a cachico, este scritor mirandés bai sembrando mais palabras i mais obras pa la cemba adonde yá stában las “Nuobas fábulas mirandesas” (2009), la “Meia ambuça de cuontas” (2016), “La Galhega” (2015) i outras mais que s’ajúntan a todas las páginas yá screbidas. Nesta última obra, antre “Saberes”, “Bibéncias” “Fábulas” i “Lhonas” – son estas las quatro partes deste lhibro – Faustino Antão bai-mos amostrando cumo la sue lhéngua ye inda ua lhéngua biba, capaç de dezir aquilho que bai n’alma de quien la fala ou quien la scribe. Cumo siempre, cada beç que beio mais un grano sembrado, quedo cuntento, na spráncia q’el benga a medrar i a dar mais fruitos. Ye deilhes que la lhéngua mirandesa precisa. Por isso, eiqui queda l miu agradecimiento i tamien ls mius parabienes por ber que la cemba de la lhiteratura mirandesa bai medrando cada beç mais. Para quien pensaba que, para ser lhéngua, l mirandés necitaba d’ua lhiteratura (screbida), eiqui se bei que tamien eiqui yá bai tenendo cun quei s’armanar cun outras lhiteraturas, an páginas que pieden midas a outras lhénguas i nun le quédan nada a deber.
I porque falamos an díbedas, neste més de Nobembre q’ampeçou cun l Die de Todos ls Santos i tubo, lhougo de seguida, l Die de l Fieles Defuntos, ben bien a prepósito deixar esta pequeinha nota eitimológica subre la palabra “defunto”.
An Tierras de Miranda, ne ls antierros, muitas bezes s’oube dezir: “El yá pagou, nós inda nó!” Assi ye. La palabra “defunto” ben de “defunctus”, que ye l partecípio passado de l berbo “defungor”, i quier dezir “cumprir” ou “pagar ua díbeda”. Por isso, eitimologicamente, “defunto” quier dezir “aquel que yá cumpriu”, que “yá acabou” ou que “yá pagou”. Ye berdade que, muitas bezes, l’eitimologie popular mos anganha. Mas neste causo stá bien cierta i ténen toda la rezon las gientes mirandesas!

Edição
3756

Assinaturas MDB