La pruma braba
La yerba stá no culo de Maio.
Adaige mirandés
Nun anho cumo aquel q'atrabessamos, cun la pouca auga que ten tchubido, antendemos bien l sentido de l adaige d’arriba: solo ne l més de Maio ye que las yerbas cunsíguen salir de la lhetargie eimbernal i apresentar-se, berdes, biciosas, i cun toda la sue fuorça policromática. I esto ye algo que, an buona berdade, na Tierra de Miranda, ye quaije sclusibo de l més de Maio. Ne l restro de l'anho perdúran las colores acinzentadas i pardas que, ne ls meses de Berano, ándan armanados cun la sede i cun la secura stremas i, ne ls meses d'Eimbierno, al friu ásparo i rudo.
La metáfora zafia-mos a maginar un més de Maio, talbeç cumo un gigante bien gordo, cun un culo donde sálen las yerbas primaberiles. La rusticidade de las palabras cumbida-mos, por outro lhado, a antrar nesse mundo de berdade i sin meias-palabras, cun ua lhenguaige outéntica i traspariente que nun ten miedo nien bargonha de ls restros ourgánicos ou de l cuorpo que ls produç. Ou seia, la mesma lhenguaige q'ancontramos nas cuntas de la lhiteratura oural, chenas de stórias subersibas i zbragadas. Nua sociadade que se diç i se quier sien preconceitos parécen outénticos atentados a la moral! Agora ls animales deixórun de lhimpar l traseiro i, quando muito, passórun a lhimpar l rabo. Muitas bezes nien sequiera assi ye, porque son quaije siempre birtuales i nun stan sujeitos a las fraquezas de las caratelísticas houmanas.
Na cultura tradicional, ls animales, de chicha i uosso, nun son mutilados cumo aqueilhes que comercialízan las multinacionales de la narratiba anfantil, adonde l papon ye pardonado i l lhobo deixou de se serbir de l traseiro para botar abaixo la casa de ls cochinicos. Ye eiqui que ls ditados mirandeses mos amóstran l balor de ls ganados para adubar las tierras: “Fai l'oubeilha cun l sou culo mais que l arado rabudo”; ou outro de sentido armano: “La melhor reilha ye l culo de l’oubeilha”. Mas eilhes nun serien mui bien recebidos noutros cuntestos an que poderien nun fazer muito sentido, renegados pu la sue rusticidade. Por isso, l'eimaige de l més de Maio solo puode ser antendida an toda la sue dimenson i plenitude se la punirmos nun spácio, nun tiempo i nua cultura bien precisos. I eiqui entra la capacidade de representaçon de la lhéngua, esto ye, la deixis.
La palabra, benida de l griego, quier dezir amostrar ou assinalar, andicando assi la propiadade que ténen alguns eilementos de las lhénguas para andicar ou nomear l spácio, l tiempo i las pessonas q'ambúlben un ato cuncreto de comunicaçon. Ls deíticos ténen siempre un sentido oucasional, ou seia, solo ténen sentido cumpleto quando atualizados nua situaçon çcursiba.
Neste sentido, tamien l adaige arriba ndicado solo puode ser anteiramente antendido se l birmos nua situaçon comunicatiba cuncreta, ambiando, para alhá disso, para un spácio eigualmente rial, la Tierra de Miranda. Ou seia, nun spácio cultural an que l tiempo ye subretodo aprossimaçon. Las horas pouco ou nada ampórtan. L que ye berdadeiramente amportante son ls fenómenos naturales, ls ciclos de las staçones, pus son eilhes que determínan l momiento de las sementeiras ou de las apanhas. L tiempo ye cíclico i l amportante ye l tiempo presente. De l passado solo se guarda ua scassa mimória de que ls mais bielhos, garantes de la mimória de l grupo, cunsérban ls acuntecimientos mais strourdinairos ou relebantes. Ou seia, aqueilhes que modificórun l'orde natural de las cousas: passaige de cometas, temporales mui fuortes, anhos de grande seca ou de muita auga. L feturo solo eijiste nua forma de feturo próssimo, catastrófico ou prometedor pa las çafras desse anho.
