La pruma braba
“Quien sós? De que família? De que tierra? … You nun t’anganho Ítaco, huoçpede, sou!
Ulisses, Oudisseia, XIV, 204-206
Ls purmeiros “strangeiros” que mos bénen de l’alborada de la nuossa cibelizaçon son “strangeiras”. Las Danaides éran mulhieres, filhas de l rei Dánao, armano d’Eigipto. Las lhuitas i guerras antre ls dous fazírun cun que Dánao i sues filhas tubíssen que deixar la sue tierra i derigir-se para Argos. Fugidas a la guerra, mas tamien, simbolicamente, a un casamento andogámico, ancestuoso i antre mei-armanos, son eilhas, cumo mos cunta Ésquilo, las purmeiras “suplicantes” cun la cundiçon de ls strangeiras. Aqueilhas que pónen ls sous ramos, símbolo de la sue tierra, delantre de l altar de ls outros diuses.
Mas desses tiempos antigos, de la memória de ls mitos, bénen tamien outras stórias, outras palabras i outras liçones cumo las houméricas, proclamando la necidade de recibir ls huoçpedes i ls strangeiros, amparados por Zeus Xenios i Athéna Xenia.
Fui neste mundo mediterrânico que nacírun i crecírun dues palabras que ténen cun eilhas l’eideia de strangeiro: “bárbaro” i “meteco”. La purmeira, ampeçou por querer dezir aqueilhes que benien de l’Ásia Menor, que andában i cumbatien cun ls gregos, mas nun falában cumo eilhes. Sófocles, Ésquilo i Euripedes úsan-la cun sentido negatibo, querendo dezir “que nun s’antende”, “que nun ye grego” ou tamien “que ye anferior als gregos”.
Ls “metecos” éran outros. Indas que podendo tener pais ou abós benidos de fuora, bibien na Grécia. Mas la sue lhinhaige i las sues ouriges nun ls deixában ser gregos cumo ls outros i por anteiro. Éran lhibres, mas nun podien tener tierras, nun se podien casar cun l(a)s grego(a)s, nun tenien dreito al boto i nun podien ser sculhidos para ningun lhugar. Indas que l sou nome querga tamien dezir “casa” (oikos), esse era outro dreito que le staba anterdito.
Assi i todo, no mundo antigo, mesmo nua Grécia alhecerçada no “logos”, ou seia, la lhéngua de ls gregos i prancípio anteligible n’órden de las cousas, la “glossolália” era l prancípio reinante. Todos ls diuses scuitában i antendien la lhéngua grega mas tamien la lhéngua de ls “bárbaros”. Fui eiqui, cun ls filózofos stoicos, que naciu i medrou l’eideia d’un cosmopolitismo capaç de zbarrulhar las paredes de la “polis” i deixar antrar todas las pessonas. L’eideia spargiu-se i ganhou raízes mais fondas i fuortes no mundo remano, an que l strangeiro era bisto cun curjidade ou, segundo la fórmula de Terêncio, traduzindo l grego Menandro, “sou home, i nada de l que ye houmano me ye alheno”.
Ye este, an fin de cuntas, l mandamento bíblico que mos manda “amar ls outros cumo a nós mesmos”. Ye isto que mos ansina San Paulo: “Fiç-me judiu, cun ls judius (…), cun ls fracos, fiç-me fraco (…), fiç-me todo, para todos, para salbar alguns” (1ª Eipístola als Coríntios, IX, 20-22). L criador de l’ecclesia, Paulo, cidadano cosmopolita, poliglota, biajante ancasable al redor de l Mediterrâneo, ye quien lhieba la palabra de ls Eibangelhos al mundo grego, acrecentando als cidadanos de la “polis” aqueilhes que bénen fuora, ls strangeiros.
An tiempo de Natal nun podiemos tamien çquecer la stória i la liçon d’Ovidio. Poeta lhatino, studou artes i política an Roma, i an alguas cidades de l mundo grego. Mas debrebe s’afizo solo a la poezie. An Roma, adonde bibiu até ls cinquenta anhos, bibiu cun l’alta sociedade i cun l própio amperador Augusto. Sien que se saba bien porquei, caiu an zgrácia i fui çterrado até la sue muorte pa la Trácia, na cidade qu’hoije ten l nome de Cunstança. Alhi daprendiu la lhéngua de ls “getas” i fui neilha que screbiu un poema an loubor de l’amperador.
La lhéngua i l poema zaparecírun. Ningun remano s’anteressarie por eilha! Mas, se s’houbisse cunserbado, serie ua maneira de cumprender la passaige lhenguística antre l’Ásia Menor i la península balcánica, i la giente qu’eili bibie no tiempos de ls remanos.
Ye esta la liçon d’Ovídio i de San Paulo. Antender l outro na sue lhéngua. Porque, cumo diç Santo Agustino, “nada puode star tan acerca cumo un home d’outro home”.
