A opinião de ...

La pruma braba

Todas las yerbas ténen malzina.
 
Adaige mirandés
 
 
Hoije, an mais un passeio pu las nuossas arribas, tornei a dar-me de cunta de las muitas yerbicas que, por estas alturas de l anho, sálen a mostrar cumo inda stan bibas, nun zaparecírun nien se deixórun lhebar pul Eimbierno cumo se podie pensar. Quien iba comigo, nun sendo deiqui, mas sabendo muito de yerbas i de malzinas, iba-me dezindo i lhembrando que muitas destas yerbas sírben para algua cousa.
Fui eiqui que me lhembrei, ua beç mais, de l adaige mirandés que diç “que todas las yerbas ténen malzina”.  I lhembrei-me tamien de l’eitimologie i de cumo eilha mos puode ansinar algua cousa subre estas malzinas. Ampeçando por esta mesma palabra, ye possible q’eilha tenga seguido ua “eitimologie pouplar”, formada a partir de la palabra “mal” - ua beç que se trata de remédios pa ls males ou maleitas -, apartándo-se assi de la sue ourige eitimológica,  medicīnas, an pertués, “mezinhas”. An mirandés, cunserbou-se assi l [n] antrebocálio, que caiu an pertués, i eiqui hoube un acrecento eipentético de l son houmorgénico de [ĩ] para çfazer  l hiato (medicīnasmeezĩ/as > mezinhas).
Mas l que mais se bei por estas tierras son ls tomilhos, subretodo l tomilho-burriqueiro ou tomilho-burreinho, assi chamado por ser muitode l gusto destes animales. Sendo ua yerba que medra an lhugares pedregosos i cun pouca tierra, nun deixa d’agradecer la ceçon i s’agarra algua terrica indas que steia solo remexida agradece i bóta-se a medrar i a florir cun toda la color e toda la coraige.
L sou chamadeiro ben de l lhatin “thymus” ou “thymum” que l pediu amprestado al grego “thumus” ou “thymon”. Trata-se assi d’un diminutibo a partir de bariantes de l lhatin bulgar “tumus” ou “tumum”. Indas que la forma grega seia mui aparecida cun la palabra “thymós”, que quier dezir fuorça i coraige, l assento i outros rasgos fazírun que la palabra seguisse outros caminos. Puode até ser que se tenga ancuntrado cun l lhatin “thus, thuris”  (ancenso), de donde ben l nuosso “turíbulo”, que muitos dízen ser un ampréstamo de l grego, indas q’an grego nun s’ampregasse para esse fin i puoda ser qualquiera produto de cheiro que se queima an rituales (l ancenso era chamado “líbanos”).
Seia cumo fur, parece cierto que todas estas palabras s’armánan cun ua raiç indo-ouropeia, *dheu-, que quier dezir fumos, bapores, cousas que puoden chubir a modos de nubre ou de fumo. Hai quien diga que ls gregos yá ampregában l tomilho para queimar an sacrifícios als diuses, ou rituales de purificaçon, subretodo quando nun podien tener l ancenso, q’era mais caro i tenie de benir de fuora.
Mas quien querga saber un cachico mais subre la nuossa stória, la stória de ls parfumes, de las yerbas i de ls cheiros na cultura oucidental puode ler l lhibro de Marcel Detienne, Les jardins d’Adonis. La mythologie des parfums et des aromates en Grèce. Paris, Gallimard, 2007 (tamien hai ua traduçon spanhola). L outor armana alguns de ls mitos gregos – subretodo aqueilhes que splícan l nacimiento d’Adónis, nacido de Mirra (tamien chamada Esmirna) i mais tarde feito an mirra cumo castigo por ser filho de l sou abó de las calças – cun ls cheiros i las yerbas de cheiro, ora usadas cumo hoije an die para apaladar i adubar las cousas, ora cun funçones cultuales al serbício de las mais çtintas debindades.
Por cierto que la obra nun se queda cun la stória d’Adónis. Ancuntramos tamien l mito de Minta, que se quijo casar cun Hades i, por isso, fui feita na menta, aqueilha mesma que tenemos i ancuntramos nas huortas. L código botánico bei-se assi armanado cun un código social ua beç que nien todas las yerbas se puoden ajuntar, tal cumo nien todos ls casamentos puoden ser aceites!

Edição
3630

Assinaturas MDB